قدرت الله حسن زاده؛زنده کننده تاریخ معاصر

گفت و گو با استاد قدرت الله حسن زاده به مناسبت انتشار تازه ترین اثر فاخر ایشان

استاد قدرت الله حسن زاده از جمله مفاخر و مشاهیر شهرستان آمل است که به حق باید ایشان را «زنده کننده تاریخ معاصر» این شهر کهن نامید .
روزنامه نگار و پژوهشگری پیشکسوت، که در کار نامه بیش از چهار دهه فعالیت حرفه ای در حوزه مطبوعات، خبرنگاری بسیاری از روزنامه ها و نشریات یومیه وادواری، دبیری سرویس گزارش مجلات معتبر ادبی، علمی مانند دنیای سخن و دانستنیها و سردبیری مجلات دریچه ، قرن ۲۱، موسیقی قرن ۲۱ و رویان دیده می شود.
روزنامه نگاری که در نوشتن اساسنامه تا تاسیس بعضی تشکل های مدیران مطبوعات کشور تا سخنگویی و قائم مقامی مدیر عامل بزرگ ترین تشکل مدیران مطبوعات کشور نقش و مسئولیت داشته است .
متولد ۱۳۳۶ آمل و در رشته های حقوق، علوم سیاسی، زبان و ادبیات فرانسه دانش آموخته اند.
تاکنون کتابهای « گنجینه تصاویر آمل » از مجموعه هشت جلدی « تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی آمل»، «آمل قلب مازندران»، «مازندران سرزمین پدری» و «از مجلس مشروطه تا مجلس اسلامی» از ایشان منتشر شده است.
روز یکشنبه ۲۲ فروردین، مراسم رونمایی از تازه ترین اثر فاخر ایشان با نام از مجلس مشروطه تا مجلس اسلامی به میزبانی شهرداری آمل و در دفتر شهردار برگزار شد.
در این مراسم که با حضور روسای ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی کتابخانه های عمومی ، رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی شهرداری، جمعی از اعضای شورای شهر، خبرنگاران و مدیران رسانه های آمل حضور داشتند، فرصت مناسبی پیش آمد تا گفت گویی با استاد داشته باشیم و توجه شما را به این مصاحبه جلب می کنیم.

استاد! در زمانه ای که مقوله فرهنگ ، ادب و هنر، چون طفل مظلومی واقع شده که جز برای نمایش عمومی حمایت از فرهنگ و سخنرانی هایی که در حد همان سخنرانی باقی می مانند و به کار نمی آیند و همواره این مقولات در رده آخر همه برنامه ریزی برنامه ریزان دولتی گنجانده می شود ، چه عاملی سبب شد تا اقدام به نگارش تاریخ آمل کنید. کاری زمان بر که باید عمری بر سر آن گذاشت، در حالی که نه تنها سود مادی ای نصیب نمی کند که شاید انسان را از قافله زندگی عقب بیندازد.
دردا و دریغا که باید گفت بله. متاسفانه درجامعه امروز ما این نگاه به شکل بی رحمانه ای بر همه ی ابعاد زندگی انسانی سایه افکنده است. اما اگر قرار بود در طول تاریخ، آنان که عمر بر سر نگارش تاریخ، گسترش فرهنگ و ادب و هنر نهادند. چنین می اندیشیدند ، امروز دیگر مردم این سرزمین، هویتی برای معرفی و افتخار نداشتند. همچون کودکی یا جوانی که نداند پدر و مادرش چه کسانی بودند. حیات این سرزمین، اگر همواره روشن مانده به وجود و حضور مردان و زنانی بوده که انجام کاری برای زادگاهشان یا جهان را در دستور کار خویش قرار دادند. آنها با کارهایشان به سرزمینی که درآن زاده شدند به آب، خاک و هوایی که از آن نوشیدند و استشمام کردند و به مهر و صمیمیت مردمی که با آنها زیستند، وفادار ماندند و به آنچه که به نظرشان درست آمد عمل کردند. شما نیک می دانید آمل شهر تاریخ نامیده می شود. و این لقب بی سبب به آن داده نشده است.
یکی از بزرگ ترین مورخان جهان و مشهورترین تاریخ نگار جهان اسلام یعنی جناب محمد بن جریر تبری، جناب ابن اسفندیار، جناب اولیاالله آملی ، جناب میر ظهیرالدین مرعشی و بسیاری دیگر آمدند و تاریخ آمل و مازندران و ایران را نوشتند، که اگر آن تلاش ها نبود. دیگر نام و نشانی از گذشته این سرزمین سبز نبود.
من فقط دانش آموز این تبارم که دارم درس پس می دهم و می نویسم .
حدود بیست و سه سال پیش احساس کردم و دیدم که تاریخ معاصر آمل دارد به دست فراموشی سپرده می شود و تاریخ شفاهی که عمدتا فاقد منبع و ماخذ درستی است جای آن را می گیرد و این شایسته شهری تاریخی مانند آمل نبود به همین دلیل با جمعی از همکاران جوانم شروع به گردآوری عکس و اسنادی درباره شهر کردیم که خوشبختانه حاصل آن کتاب “گنجینه تصاویر آمل” بود که در سال ۹۱ منتشر شد.
در این تاریخ تصویری، مخاطب با چهره های شاخص آن دوران، اماکن و رویدادهایی که طی ۲۰۰ سال به وقوع پیوسته آشنا می شود.

چرا بعد از گنجینه تصاویر آمل ، جلدهای بعدی آن مجموعه چاپ نشد؟
متاسفانه دردهایی وجود دارد که گفتنش نه تنها زیبا نیست که چهره و صمیمیت مردم شریفی راکه از آن کتاب استقبال نمودند، تیره می کند.
به طور خلاصه باید گفت تنگ نظری آگاهانه یکی دو نفر و عملکرد نا آگاهانه عده قلیلی سبب شد تا سوتفاهماتی در مورد آن پیش بیایدکه نتیجه اش، ضررمالی سنگینی به بنده که ناشر مولف کتاب بودم واردآید. گرانی قیمت کاغذ و چاپ نیز مزید برعلت شد تاجلدهای بعدی چاپ نشود. الان جلد دوم آن مجموعه که ” عهد قاجار” نامیده می شود و جلد سوم با نام ” عصرپهلوی اول” با اینکه آماده انتشار هستند بر زمین ماندند.

بعد کتاب «آمل قلب مازندران» را منتشر کردید؟
بله آن کتاب گیتاشناسی روستاهای ییلاقی آمل ولاریجان بود.که به معرفی آنها می پرداخت و ضمنا زندگی دامداران و شالیکاران را به تصویر می کشید.

مازندران سرزمین پدری سومین کتابتان بود؟
بله کتاب ” مازندران سرزمین پدری” ادای دینی به سرزمین سبز شمالی ما، مازندران عزیز است. من کتابهایم را به سه دسته تقسیم کرده ام. کتابهایی که در حوزه آمل شناسی است. کتابهایی که به مازندران می پردازند و کتابهایی که ملی است.

از مجلس مشروطه تا مجلس اسلامی را با چه هدفی منتشر نمودید؟
کتاب ” ازمجلس مشروطه تا مجلس اسلامی”، کتابی است که بر چگونگی برآمدن سلسه قاجاریه در ایران، عملکرد پادشاهان آن سلسله در جدایی بخش های عظیمی از این سرزمین ، چگونگی شکل گیری اندیشه روشنفکری، تاسیس مجلس شورای ملی، تدوین قانون و متمم قانون اساسی، تجدید نظرهایی که درآن به عمل آمد و معرفی نمایندگان آملی یا آملی الاصلی است که از حوزه های انتخابیه آمل و دیگر شهرها به مجلس شورای ملی راه یافتند. شاید بسیاری از مردم آمل ندانند که طی ۲۴ دوره و۷۲ سال حیات مجلس شورای ملی، هفده نماینده آملی وآملی الاصل وارد قوه مقننه شدند
و در هفت، هشت دوره شاهدیم که سه تا چهار نماینده آملی همزمان از حوزه های مختلف انتخابیه در آن مجلس حضور دارند.
در زندگی و عملکرد این نمایندگان چه نکات قابل توجهی وجود دارد؟
اولا باید گفت مجلس شورای ملی عصاره جان بازی وفداکاری پاک ترین فرزندان این ملت بود. شما در دوره های مختلف، باچهره هایی برخورد می کنید که زندگیشان می تواند الگویی برای صاحبان قدرت باشد.
مثلا در مجلس شورای ملی فردی را می بینیم که چهار دوره آن هم در زمان رضا شاه، رئیس مجلس بود. حسن اسفندیاری محتشم السلطنه مردی که از نوزده سالگی به استخدام وزارت امور خارجه درآمد، اما علیرغم همه موقعیت ها ومناصبی که داشت، به لحاظ اینکه وضعیت مالی مناسبی نداشت ، مجلس مصوب کرد که مادام العمر مقرری ماهانه ای برای او در نظرگرفته شود
ازنمایندگان آملی که ازحوزه های مختلف انتخابیه کشور به مجلس راه یافتند ، چهر ه های شاخصی دیده می شوند که وجودشان مایه مباهات همشهریان ماست. ازآن جمله می توان از زنده یاد سرهنگ احمد اخگر نام برد. مجاهدی مشروطه خواه که عمری درراه آزادی وحقوق مردم مبارزه کرد. ایشان که دردوره های پنجم وهفدهم ، به پاس جا ن فشانی هایش از سوی مردم دشتی وبوشهربه مجلس شورای ملی راه یافت ، کارنامه درخشانی ازخودبرجا گذاشته است. حقوق دان ، روزنامه نگار، شاعر ومبارزی که ازنوجوانی وارد عرصه مبارزه شد وتاپایان عمر به ارمانهایش وفادار ماند.زنده یاد سید باقر جلالی موسوی که درمجلس هفدهم در کنار سرهنگ اخگر به فراکسیون نهضت ملی دکتر محمد مصدق پیوست وتاپایان عمر به آن وفادار ماند.یااحمدخان شریعت زاده حقوق دانی صاحب اصول واخلاق که کانون وکلای دادگستری از یادگارهای او وجمعی ازدوستانش است.مردی که درتدوین قوانین قضایی ایران نقش داشت
نمایندگان آملی یا آملی الاصلی که به مجلس شورای ملی وارد شدند را باید به سه گروه تقسیم کرد. گروه اول را نمایندگانی تشکیل می دهند که از دیگر حوزه های انتخابیه کشور به مجلس راه یافتند. گروه دوم، نمایندگانی بودند که تحت لوای عنوان نمایندگی مازندران وارد مجلس شدند و گروه سوم، نمایندگانی هستند که بعد از مستقل شدن حوزه انتخابیه آمل در سال ۱۳۳۹، مستقیما از حوزه انتخابیه آمل به مجلس رفتند، مجموع این هفده نماینده را هم باید به دو گروه کل تقسیم کرد.
۱-نمایندگانی که به وظایف قانونی خود به عنوان قانونگذار درست عمل کردند و در کنار آن، در عمران و آبادی حوزه انتخابیه خود نقش داشتند. ۲-نمایندگانی که توفیقی در این دو مورد نداشتند.
و در بین نمایندگان آملی که در مجلس شورای ملی حضور یافتند، چهره های شاخصی بودند که نه تنها به عنوان نماینده مجلس به وظایف خود خوب عمل کردند که شخصیت و حضورشان، مایه مباهات برای مردم آمل و عمران و آبادی حوزه های انتخابیه آنها بود.
چهره هایی مانند سید یحیی سید الحکما لاریجانی، که به عنوان نماینده ملاکین توابع تهران در دوره اول به مجلس مشروطه راه یافت و ریاست کمیسیون انتخابات را بر عهده داشت.
شخصیتی تاثیر گذار که وزنه سنگینی در مجلس بود.
احمدخان نوائی (نیر السلطان) شخصیتی فرهنگی و اهل دانش که به عنوان نماینده ای آگاه به وظایفش درست عمل کرد.
جناب احمد اخگر، مجاهدی مبارز، شاعر، حقوقدان و روزنامه نگاری آگاه که به پاس مجاهدت هایش در مبارزه بر علیه انگلیس، از جانب مردم دشتی، دشتستان و بوشهر، در دوره های پنجم و هفدهم به مجلس راه یافت و از چهره های درخشانی بود که چه در انجام وظایف قانونی نمایندگی و چه در دفاع از حقوق مردم حوزه انتخابیه اش مثمر ثمر بود.
جناب سید باقر جلالی موسوی که از جانب مردم دماوند، در دور هفدهم به مجلس راه یافت و به فراکسیون نهضت ملی پیوست.
جناب احمدخان شریعت زاده حقوق دانی صاحب اصول و اخلاق که کانون وکلای دادگستری از یادگارهای او و جمعی از همکارانش است. مردی که در تدوین قوانین قضایی ایران و مصوبات مجلس نقشی اساسی داشت.
دکتر قدرت اله واحدی که از حوزه انتخابیه بابل به مجلس دوره ۲۴ راه یافت و عملکرد مفیدی برای مردم حوزه انتخابیه خود داشت. اما از بین این هفده نماینده، یک نام در عمران و آبادی حوزه انتخابیه اش، بسیار شاخص است.
سیدجلال تقوی لاریجانی، نماینده دوره بیست و چهارم مجلس. او با اینکه عضو دفتر سیاسی تنها حزب حاکم کشور بود، در حوزه عمرانی شهر آمل بیشترین عملکرد را داشت. موافقت با ساخت و تامین اعتبار و ساخت نخستین کمربندی مازندران در آمل، آسفالت جاده درویش خیل، ساخت درمانگاه هایی در مرزنگو و روستاهای لاریجان، کمک های بسیار به آموزش و پرورش آمل ساخت پل های لاسم، وانا در امیری و چلاو، بخشی از عملکرد این نماینده مجلس تنها در مدت سه سال و نه ماه بود. گرفتن موافقت برای چهار بانده کردن جاده هراز توسط فرانسوی ها که باید از سال ۵۸ آغاز می شد، از دیگر طرح های او بود که به واسطه انحلال مجلس شورای ملی محقق نشد. اما بزرگ ترین طرح او که فاز اول آن نیز ساخته شد و در صورت تکمیل می توانست چهره آمل را به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای دانشگاهی، تحقیقاتی جهان عوض کند، گرفتن موافقت، تامین اعتبار و شروع به ساخت دانشگاه رضا شاه بود که باید در زمینی به وسعت هزار هکتار در اهلم محمودآباد بنا می شد. فاز اول این دانشگاه با یک و نیم میلیون دلار بودجه آغاز شد. بر اساس طرحی که برای هدف گذاری مشخص شده بود، این دانشگاه دارای یک فرودگاه اختصاصی بود و اعضای هیات علمی آن را بهترین اساتید دانشگاهی ایرانی و خارجی تشکیل می دادند و در جوار آن، مراکز تحقیقاتی، علمی باید شکل می گرفت، شبیه آنچه که در سیلیکون ولی آمریکا وجود دارد و آمل را در آسیا و خاورمیانه انگشت نما می کرد.
براساس مصوبه ای که با فشار تقوی که خود عضو هیات امنای آن دانشگاه بود در اساسنامه گنجانده شد، در صورتی که نمره ورودی یک داوطلب آملی با داوطلبی از دیگر شهرهای ایران برابر بود، حق تقدم برای ورود به داوطلب آملی داده می شد.

استاد ! کتابهای شما نسبت به کتابهای دیگری که در حوزه تاریخ بومی در دیگر شهرها منتشر می شود ، چه امتیازی دارد؟
قضاوت دراین مورد توسط من اصلا درست نیست .بی تردید تمام عزیزانی که در هر گوشه از این سرزمین، برای معرفی زادبوم خود اقدام کرده اند، تمام تلاششان را به کار بستند تا بهترین ها را ارائه دهند. من نیز سعی خود را کرده ام. اکثر کتابهایی که در حوزه تاریخ بومی نوشته اند، آثاری روایی بوده است. این مسئله را حتی در کتابهای تاریخی که برای تهران و شهرهای بزرگ نیز نوشته شده، می توان ملاحظه کرد. من سعی دارم، در تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی آمل و دیگر کتابهایی که برای زادگاهم می نویسم بیشتر بر جنبه تحلیلی، اسنادی آن تکیه کنم. یعنی کتابها همراه با اسنادی متقن باشند. در پاسخ به پرسش شما، اجازه بدهید اول موضوعی را روشن کنم من مورخ نیستم. پژوهشگری هستم که در حوزه تاریخ می نویسد. قضاوت در مورد آثاری که می نویسم بر عهده صاحب نظران است.

درتاریخ معاصر آمل نویسندگانی بوده اند که کتابهایی نوشته اند؟
بله شخصیت های بسیار ارجمندی دراین حوزه وجود داشته و دارند که مایه افتخار همشهریان ما هستند.
نخست باید از جناب داعی الاسلام نام برد. بزرگمردی که با تلاش و دانایی خود نخستین فرهنگ لغات ایران را در تاریخ معاصر با نام فرهنگ نظام منتشر ساخت و آثار بسیار ارزشمندی در حوزه های مختلف دارد.
جناب جواد فاضل، با آثار بسیار گرانقدر خود، از چهره های شاخص ملی محسوب می شوند.
جناب دکتر ماشالله آجودانی، ادیبی فرزانه است که در حال حاضر از مفاخر ملی ما به حساب می آیند و آثار ایشان از مراجع دانشگاهی محسوب می شود.
جناب لطف الله آجدانی که در حوزه تاریخ معاصر ایران، از چهره های شاخص هستند و کتابهای ایشان نیز جزو منابع دانشگاهی است.
جناب محمد مهدی پرتوی با آثار به یادماندنی خود مانند «فرهنگ عامه مردم آمل» و «امثال و حکم» و دیگر کتابهایشان مایه فخر فرهنگ و ادب ما هستند.
جناب عباس شایان که در حوزه های آمل شناسی و مازندران بسیار کار کردند.
جناب نصراله هومند، جناب دکتر مصطفی مجد، زنده یاد استاد اولیائی و زنده یاد حشمت الله ایاز، هر کدام به سهم خود، درراه معرفی تاریخ، فرهنگ و هنر آمل بسیار تلاش کردند.
و باید از زنده یاد صمصام الدین علامه، رئیس آموزش و پرورش آمل یاد کنم که کتاب ارزشمند یادگار مردم آمل را در دهه سی تالیف کردند.
این عزیزان سرمایه های زادگاه ما هستند و باید قدر آنها را دانست.

استاد! کتاب بعدی شما در حوزه آمل شناسی چیست؟
در حال حاضر بر اساس قراردادی که با یکی از مراکز فرهنگی، علمی دارم کتابی در دست تالیف دارم که به چگونگی شکل گیری مدارس علمیه در آمل از قرن دوم هجری، شخصیتهایی که از آن برخاسته اند و آثاری که خلق کرده اند می پردازد. امیدوارم اگر خدا توفیق دهد، امسال این کتاب منتشر شود.

استاد از وقتی که در اختیار ما قرار دادید سپاسگذاریم
شما محبت کردید که به این مراسم آمدید تا در راه معرفی فرهنگ و تاریخ شهرستان سهمی داشته باشید. من از شما سپاسگذارم و برایتان آرزوی توفیق دارم.

سید امیررضا مدنی